Według ekonomistów nasze przyszłe emerytury będą niższe od tych, które otrzymują obecni emeryci, co jest efektem reformy systemu emerytalnego z 1990 roku. Nasze przyszłe świadczenia są bowiem uzależnione od tego, ile odłożymy w formie składek emerytalnych. Jak funkcjonuje system emerytalny i dokąd trafiają nasze pieniądze?
Z czego składa się składka ZUS?
Co miesiąc każda osoba zatrudniona na umowę o pracę obowiązkowo oszczędza na emeryturę. ZUS pobiera na ten cel 19,52% naszej pensji brutto. Po 40 latach odkładania utworzyłaby się z tych oszczędności spora suma, jednak nie są to nasze pieniądze i nie mamy prawa nimi dysponować. Zasilają one praktycznie w całości budżet Państwa i przeznaczone są na finansowanie bieżących emerytur. Oprócz składki emerytalnej ZUS pobiera również inne składki, a mianowicie 8% składki rentowej, 2,45% składki chorobowej, 2,45% na Fundusz Pracy oraz od 0,40% do 3,60 % na ubezpieczenie wypadkowe. Ponadto 9% z naszej pensjo trafia do NFZ, co stanowi składkę zdrowotną.
Pierwszy filar
Indywidualne konto ZUS, czyli tzw. pierwszy filar, to konto, na które trafia największa część naszej składki emerytalnej, co stanowi 16,22% składki. Środki te trafiają na indywidualne konta, jednak jest to tylko zapis księgowy, gdyż w rzeczywistości pieniądze te wydatkowane są na bieżąco na obecnych emerytów. Bieżące wpłaty nie są nawet w stanie pokryć całości obecnych świadczeń, dlatego reszta uzupełniana jest z innych podatków. Przynależność do pierwszego filaru jest obowiązkowa. Składka opłacana jest zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę. Wypłaty świadczeń dla uczestników pierwszego filaru są gwarantowane w 100% przez Skarb Państwa, choć funkcjonują o umowę międzypokoleniową, co oznacza, że gdy przejdziemy na emeryturę, składać się będą na nią aktywni zawodowo.
Drugi filar
Podmiotami tworzącymi drugi filar systemu emerytalnego są Otwarte Fundusze Emerytalne. Są to instytucje działające w oparciu o ustawę z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, których zadaniem jest inwestowanie i pomnażanie naszych środków. Na nasze indywidualne konto w wybranym otwartym funduszu emerytalnym trafia 2,3% naszego wynagrodzenia brutto. Podobnie jak w przypadku ZUS nie mamy dostępu do tych środków, aż do osiągnięcia przez nas wieku emerytalnego. Różnica polega na tym, że środki te nie są tylko księgowym zapisem i nie finansują bieżących emerytur, a faktycznie są inwestowane w aktywa rynku finansowego w celu pomnożenia naszych środków. Ponadto oszczędności zgromadzone w ramach OFE podlegają dziedziczeniu. W nowym systemie wysokość przyszłej emerytury z OFE bezpośrednio zależy od wysokości i ilości składek, które wpłynęły na indywidualne konto w Otwartym Funduszu Emerytalnym oraz od umiejętności i efektywności ich inwestowania przez fundusz. Przynależność do OFE jest obowiązkowa dla wszystkich osób czynnych zawodowo. Wyjątek stanowią urodzeni przed 1 stycznia 1949 roku, których reforma w ogóle nie objęła.
Fundusz Rezerwy Demograficznej
Pozostały element naszej składki emerytalnej stanowiący 1% wynagrodzenia brutto trafia do Funduszu Rezerwy Demograficznej, która z założenia ma gromadzić środki na wypadek pogorszenia się sytuacji demograficznej Polski i niewydolności systemu emerytalnego.
Gdyby system emerytalny był bardziej efektywny, a nasze składki rzeczywiście stanowiłyby świadczenie do wypłaty, to będąc na emeryturze do dyspozycji mielibyśmy pokaźną sumę. Zasady działania są jednak dużo bardziej skomplikowane, stąd tak wiele kontrowersji na temat obowiązującego systemu.
