Wymienić można 3 podstawowe formy zatrudnienia: umowa o pracę, zlecenie lub umowa o dzieło. Każda z nich posiada swoje charakterystyczne cechy, lecz przede wszystkim każda jest ograniczona sytuacyjnie – przykładowo praca, której istotnym elementem jest miejsce i czas jej wykonywania nie może opierać się na umowie o dzieło. Poniżej przedstawiam warunki, jakie należy spełnić w celu podpisania poszczególnych rodzajów umów.
Cechy umowy o pracę:
- konieczność osobistego wykonania pracy przez pracownika,
- podporządkowanie w wykonywaniu pracy osobom przełożonym,
- pracodawca określa miejsce i czas wykonywania pracy.
Cechy umowy zlecenia:
- możliwość wybrania przez zleceniobiorcę podwykonawcy (jeżeli umowa tego nie zabrania),
- samodzielne wykonywanie pracy,
- miejsce i czas pracy nieokreślone lub ustalone w umowie.
Cechy umowy o dzieło:
- możliwość wybrania przez zleceniobiorcę podwykonawcy (jeżeli umowa tego nie zabrania),
- samodzielne wykonywanie pracy,
- rozliczany jest efekt pracy (nikogo nie interesuje czas i miejsce wykonywania pracy, chociaż w umowie ustala się termin jej zakończenia).
Zatem, aby podpisać jakiś rodzaj umowy, należy spełnić określone warunku. Trzeba dokładnie pilnować określeń padających w umowie, aby ich ważność była utrzymana – np. przedmiotem umowy zlecenia może być: „naprawa komputerów” albo „malowanie”; z kolei umowa o dzieło może w takich przypadkach dotyczyć co najwyżej: „naprawienia 10 komputerów znajdujących się w siedzibie firmy” albo „wymalowanie 15 pomieszczeń o określonej powierzchni”. Mówiąc inaczej: umowę zlecenia uznaje się za umowę starannego działania, zaś umowa o dzieło jest umową skutku – w pierwszej podkreśla się czynność, w drugiej efekt.
Dodatkowe korzyści umowy zlecenia:
- 20% kosztów uzyskania przychodu (lub więcej, jeśli zostaną udokumentowane),
- nieopłacanie ZUS-u dla zleceniobiorców będących studentami (do 26. roku życia),
- pracownikowi nie płaci się za urlop ani inne przerwy w pracy.
Dodatkowe korzyści umowy o dzieło:
- 20% kosztów uzyskania przychodu (50% w przypadku przeniesienia praw autorskich na zleceniodawcę),
- pracownikowi nie płaci się za urlop ani inne przerwy w pracy,
- brak jakichkolwiek składek dla ZUS!
Czym jest koszt uzyskania przychodu?
Podatek dochodowy, jak sama nazwa wskazuje, płaci się od dochodu (inaczej zysku), a nie od przychodów. Zapisując to matematycznie: dochód = przychody – koszty. Czyli koszt uzyskania przychodu, jak każdy koszt, pomniejsza dochód, stanowiący podstawę do odprowadzenia podatku dochodowego.
Przykład: zleceniobiorca otrzymuje 1000 zł za wykonane dzieło. Koszt uzyskania przychodu przy umowie o dzieło wynosi co najmniej 20%, czyli w tym przypadku to 200 zł. Dlatego zapłaci podatek dochodowy 18% od 800 zł, a nie od 1000 zł.
Istnieje ponadto możliwość zwiększenia kosztów uzyskania przychodu, gdy zleceniobiorca udowodni, że wykonanie pracy wymagało od niego większego wkładu (musi on posiadać dokumenty potwierdzające wyższe wydatki – np. zakup marmuru do wykonania rzeźby). Z kolei artyści, którzy przenoszą na zleceniodawcę autorskie prawa majątkowe automatycznie uzyskują aż 50% kosztów uzyskania przychodu, dzięki czemu oprowadzają podatek od zaledwie połowy otrzymanego wynagrodzenia.
Przy obecnym ustawodawstwie trzeba jednak spełnić jeszcze jeden warunek – miesięczny zarobek zleceniobiorcy musi wynieść co najmniej 201 zł. W innym przypadku podatek dochodowy pracownika firma przekazuje ryczałtem od całej kwoty umowy – np. 18% od 200 zł.
Wzory umów o dzieło i umowy zlecenia, a także dołączane do nich rachunki, które wystawia zleceniobiorca nie prowadzący własnej działalności można pobrać w dziale ze wzorami dokumentów.
Rozliczenie podatku dochodowego pracownika
Podatek dochodowy pracownika wpłaca do Urzędu Skarbowego przedsiębiorca. Należy to uczynić koniecznie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pracownik otrzymał wynagrodzenie. Na koniec roku za każde wynagrodzenie miesięcznie przekraczające 200 zł trzeba sporządzić i dostarczyć pracownikowi PIT-11.
Kwoty poniżej 200 zł należy zbiorczo umieścić na druku PIT-8AR, który trzeba przekazać do Urzędu do 20 stycznia (za rok poprzedni). Tych kwot nie uwzględnia się na drukach PIT-11.
