Przede wszystkim jest to identyfikator, który wykorzystywany jest w polskim systemie prawnym, co reguluje ustawa o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, która została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 13.10.1995 roku. Z formalnego punktu widzenia, NIP towarzyszy nam jednak od 1996 roku.
Numer Identyfikacji Podatkowej to także 10 cyfr, które zostały skonstruowane według narzuconych przez ustawodawcę zasad. Pierwsze trzy liczby pełnią funkcję identyfikacyjną. Pozwalają one „namierzyć” urząd skarbowy, do którego przynależy podatnik. Kolejne sześć to liczby dopasowane przez algorytm, a ostatnia, dziesiąta cyfra, to tak zwana liczba kontrolna.
Poprawność Numeru Identyfikacji Podatkowej można sprawdzić na dwa sposoby: wykonując tak zwane działania modulo 11 lub korzystając z gotowych rozwiązań, jakie dostarcza ustawodawca oraz wiele aplikacji wykorzystywanych w księgowości.
Najważniejszą właściwością NIP-u jest jednak to, że jest to darmowa, dostępna dla każdego z nas baza danych. Gdy chcemy sprawdzić czyjś Numer Identyfikacji Podatkowej i dowiedzieć się o jego posiadaczu nieco więcej, wystarczy, że skorzystamy z wyszukiwarki NIP na przykład w największej bazie firm w Polsce – ALEO.com.
Jakie informacje znajdują się w bazie NIP?
Znajdziemy tam wiele cennych danych, które umożliwią analizę przedsiębiorstwa na wielu płaszczyznach. Od informacji adresowych, przez adres strony WWW i telefon kontaktowy, na raportach o wygenerowanym zysku lub stracie (dla niektórych rodzajów działalności) kończąc.
W polskim prawodawstwie Numer Identyfikacji Podatkowej jest obecnie obowiązkowy dla przedsiębiorców, wliczając w to grono vatowców. Nie muszą go posiadać osoby, które korzystają z tak zwanej działalności nierejestrowej, która jednak obarczona jest wieloma obostrzeniami.
NIP mają też jednostki samorządu terytorialnego: urzędy gmin, miast oraz starostwa powiatowe czy urzędy wojewódzkie. Ze względu na zapisy zawarte w ustawie Prawo o Stowarzyszeniach z 1989 roku z późniejszymi zmianami, mają go też stowarzyszenia rejestrowe oraz fundacje.
Numer Identyfikacji Podatkowej w sferze zawodowej
W pierwszych latach działania bazy NIP, numer był nadawany każdemu dorosłemu obywatelowi. Za sprawą popularyzacji systemu PESEL, który dzisiaj dla większości społeczeństwa jest o wiele bardziej powszechny, dużo osób nawet nie wie, że dostało swój numer NIP z przydziału.
Przez kilka lat to właśnie Numer Identyfikacji Podatkowej umożliwiał m.in. rozliczanie się z fiskusem. Część osób, które są aktywne na rynku pracy przez dłuższy czas, zapewne pamięta jeszcze, że podczas podpisywania umowy o pracę, NIP należało podać w kadrach.
Bardzo duże zmiany weszły w życie wraz z nowelizacją ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników z 29 lipca 2011 roku. Ustawodawca odgórnie zmienił przeznaczenie bazy NIP, decydując się na ograniczenie jego użycia przez osoby nieprowadzące działalności czy fundacji.
Do pierwszego września 2011 roku pracodawca gromadził dane NIP osób u niego zatrudnionych. Po zmianach prawnych informacje, jakie firma może o nas pozyskać, zostały zmodyfikowane. Na formularzu podaje się obecnie imię i nazwisko swoje, jak i rodziców, datę urodzenia, adres do korespondencji oraz historia zatrudnienia, oraz PESEL, który zastąpił w tej roli NIP.
A zatem, czy pracownicy mają numer NIP? Odpowiedzi na to pytanie można udzielić na trzech różnych płaszczyznach. Owszem, osoby zatrudnione dawno temu mogą mieć swój Numer Identyfikacji Podatkowej. Mało tego, jest możliwe, że jeśli są oni związani z firmą od wielu lat, to podawali ten numer w kadrach, ale dziś jest im on po prostu zbędny. Wystarczy PESEL.
Młodzi zatrudnieni, którzy nie założyli swojej firmy, bardzo często nie mają numeru NIP. Formularze zatrudnienia wydane po 2012 roku nawet nie mają już odpowiedniej rubryki, gdzie można byłoby go wpisać. Tym osobom też w zupełności wystarcza baza PESEL oraz podstawowe dane adresowe, które umożliwią ich identyfikację jako podatników.
Coraz częściej spotykaną sytuacją są umowy B2B, a więc takie, gdzie jedna firma świadczy usługi na rzecz innego podmiotu gospodarczego. Dla wielu dyrektorów zarządzających takie osoby, z którymi duże korporacje współpracują na wyłączność to także pracownicy.
Gdyby zgodzić się z tym tokiem rozumowania, który często jest raczej skrótem myślowym, to owszem, jest to jedna z tych sytuacji, kiedy „pracownik” może mieć swój aktywny numer NIP i stale z niego korzystać. Na przykład wtedy, gdy na potrzeby swojej działalności rozlicza paliwo za dojazd do pracy czy samodzielnie kupuje urządzenia, które mogą pomóc jego firmie w codziennej pracy.
Należy pamiętać o tym, że trzeci z podanych tu przykładów to raczej uproszczenie, jednak sensu stricto, przeświadczenie o tym, że umowa B2B czyni z samozatrudnionego realnego pracownika danego przedsiębiorstwa, jest w Polsce dość powszechne.
