Rozwiązywanie umowy o pracę
Umowa o pracę ma jasno określone okresy wypowiedzenia, w zależności od jej rodzaju i czasu trwania stosunku pracy:
- umowa na okres próbny – jeśli umowa jest zawarta na nie więcej niż 2 tygodnie, okres wypowiedzenia wynosi 3 dni robocze, gdy jest zawarta na dłużej niż 2 tygodnie – tydzień, a w przypadku okresów próbnych trwających 3 miesiące wypowiedzenie trwa 2 tygodnie;
- umowa na czas określony – jest to umowa terminowa, więc zazwyczaj nie ma możliwości jej wypowiedzenia. Przy umowie trwającej dłużej niż 6 miesięcy można dodać klauzulę umożliwiającą dokonanie takiej czynności – w tym wypadku okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie;
- umowa na czas nieokreślony – w tym przypadku okres wypowiedzenia zależy od długości trwania stosunku pracy. Jeśli pracownik jest zatrudniony od mniej niż 6 miesięcy, okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie. W przypadku łącznego zatrudnienia trwającego od 6 miesięcy do 3 lat – okres wypowiedzenia wynosi 1 miesiąc, a w przypadku tego, które trwa dłużej niż 3 lata – trzy miesiące;
- umowa na czas wykonania określonej pracy – nie można jej wypowiedzieć, jedynie rozwiązać za porozumieniem stron.
Umowę o pracę można wypowiedzieć bez zachowania okresu wypowiedzenia tylko w skrajnych wypadkach, takich jak naruszenie obowiązków pracowniczych (np. odmowa wykonywania pracy), popełnienie przestępstwa w miejscy pracy lub utrata uprawnień do wykonywania zawodu z winy pracownika (np. pracownik stracił prawo jazdy, które jest niezbędne w jego pracy).
Co jest bardzo istotne, wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę musi być uzasadnione. Są dwa typy uzasadnień – te, które dotyczą pracownika oraz te, które dotyczą firmy. Do pierwszych należy np. niedopełnienie obowiązków pracowniczych, do drugich – likwidacja stanowiska.
Pracownik może wypowiedzieć umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia tylko, jeśli wykonywanie obowiązków zagraża jego zdrowiu (na co wskazuje zaświadczenie lekarskie) lub gdy pracodawca ciężko naruszył względem niego obowiązki. W wypadku takiego wypowiedzenia pracownik może domagać się odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Najczęściej umowy rozwiązuje się jednak za porozumieniem stron. Wtedy nie jest konieczne zachowanie okresów wypowiedzenia, a stosunek pracy ustaje w momencie wspólnie określonym przez pracownika i pracodawcę.
Formalne wypowiedzenie umowy o pracę
Należy pamiętać, że umowę o pracę można wypowiedzieć tylko w obecności pracownika i to w trakcie wykonywania przez niego pracy (czyli np. nie można mu wręczyć wypowiedzenia, gdy – dajmy na to – przybędzie do siedziby firmy przynieść zwolnienie lekarskie). Jedynie zwolnienie w trybie dyscyplinarnym, wynikające z porzucenia pracy przez pracownika, może odbywać się bez jego obecności.
Wypowiedzenie umowy o pracę powinno mieć formę pisemną. Po zakończeniu stosunku pracy, pracodawca przekazuje pracownikowi Świadectwo pracy (zawiera ono najważniejsze informacje o przebiegu pracy na danym stanowisku: czas i miejsce pracy, nazwa stanowiska, sposób ustania stosunku pracy czy informacje o wykorzystanym urlopie oraz dniach na zwolnieniu lekarskim). Świadectwa nie wydaje się pracownikowi, jeśli ustanie jednego stosunku pracy wiąże się z jego przejściem na kolejną umowę u tego samego pracodawcy (np. w przypadku awansu lub zmiany umowy na czas określony w umowę na czas nieokreślony).
Na prośbę pracownika należy też przekazać mu informacje o wysokości wynagrodzenia. Tego typu dokument należy dostarczyć pracownikowi do rąk własnych (lub osobie upoważnionej) w terminie 7 dni od ustania stosunku pracy.
Za niewykorzystany urlop należy wypłacić pracownikowi ekwiwalent, którego wysokość ustalana jest proporcjonalnie do daty ustania stosunku pracy względem całego roku. Kwota ta powinna być wypłacona w dniu ustania stosunku pracy.
Ostatnią formalnością związaną ze zwolnieniem jest wyrejestrowanie pracownika z ZUS. W ciągu 7 dni od ustania stosunku pracy, należy przekazać do ZUS dokument ZWUA.
